Zwijgen of praten?

Nemo tenetur prodere se ipsum, niemand kan worden verplicht of gedwongen om aan zijn eigen veroordeling mee te werken. Hierdoor heeft iedere verdachte het recht om te zwijgen en het recht om zichzelf niet te incrimineren. Dit is ook zo in de wet (artikel 29 Sv) opgenomen: ‘In alle gevallen waarin iemand als verdachte wordt gehoord, onthoudt de verhorende rechter of ambtenaar zich van alles wat de strekking heeft een verklaring te verkrijgen, waarvan niet gezegd kan worden dat zij in vrijheid is afgelegd. De verdachte is niet tot antwoorden verplicht.’

Zwijgen

Het is vaak het verstandigst om in de beginfase, dus na je aanhouding en tijdens je eerste verhoren, een beroep te doen op het zwijgrecht. Reden hiervoor is dat wij strafrechtadvocaten vaak de inhoud van jouw strafdossier dan nog niet kennen. Dit is echter wel belangrijk om jouw verdedigingsstrategie te bepalen.

Als je zwijgt kun je niet per ongeluk meewerken aan je eigen veroordeling. De politie kan jouw blanco verklaring immers niet tegen je gebruiken. De kans bestaat dat Justitie zonder jouw verklaring het bewijs niet rondkrijgt en dan kom je vrij. Bovendien kun je op een later moment – wanneer je advocaat wel inhoudelijk op de hoogte is van je strafdossier – altijd nog besluiten om alsnog een verklaring af te leggen.

Er bestaan eigenlijk geen nadelen aan zwijgen. Echter, als je bent aangehouden en je beroept je op je zwijgrecht, dan kan dit wel een (onderzoeks)grond opleveren voor Justitie om je nog langer vast te houden. Maar dan moet de verdenking ook nog steeds stevig zijn en moet Justitie ook actief onderzoek blijven doen.

Het feit dat jij tijdens een verhoor zwijgt, wil niet zeggen dat de politie geen vragen meer aan jou mag stellen. De politie zal ondanks jouw zwijgen, opmerkingen blijven maken en vragen aan jou stellen. Rechercheurs zijn vaak getraind om je uit de tent te lokken. Je dient dus stevig in je schoenen te staan om hier weerstand aan te bieden. Daarom kan het zinvol zijn om een advocaat ook tijdens je verhoor aanwezig te hebben. Ook vriendschappelijke praatjes op de wandelgang onderweg naar je cel kunnen door de politie in een proces verbaal worden genoteerd en kunnen tegen je gebruikt worden.

Praten

Praat niet als je nog geen advocaat hebt gesproken. Je weet namelijk als leek niet wat de bewijsregels zijn om tot een veroordeling te komen en het laatste wat je wil is dat je wordt veroordeeld door jouw eigen – in jouw ogen misschien wel onschuldige – verklaring.

Jij kan een gebeurtenis misschien niet als een strafbaar feit zien maar juridisch ligt dit wellicht veel complexer. Een deels of licht bekennende verklaring kan bij mishandeling bijvoorbeeld al snel voldoende zijn om tot een veroordeling te komen. Of zo moet een beroep op zelfverdediging aan strenge eisen te voldoen. Bepaal dus niet zelf of je iets uit verdediging zou hebben gedaan, laat de juridische kwalificatie hiervan over aan je advocaat. Dan kun je vervolgens ook samen jouw verklaring voorbereiden.

Liegen is niet handig en wordt afgeraden. Beroep je dan op je zwijgrecht. De politie zal jouw verklaring namelijk altijd nagaan om te kijken of die wel klopt. Dit kan de politie doen door bijvoorbeeld het uitlezen van camerabeelden of door andere verdachten of getuigen te horen.  Een onaannemelijke en ongeloofwaardige verklaring kan door de rechter worden aangemerkt als kennelijk leugenachtig en dat kan tegen jou gebruikt worden.

Je opstelling tijdens een strafzaak is een factor die kan worden meegewogen in een strafzaak maar in Nederland geldt niet automatisch strafvermindering bij een bekennende verklaring. Dit gebeurt meer in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.

Tot slot

Na je verhoor krijg je je verklaring op papier te zien. Dit is een belangrijk moment. Lees goed wat jouw antwoorden op papier zijn en schroom niet om dit door de politie te laten aanvullen of wijzigen als dit niet overeenkomt met wat je hebt gezegd. Je ondertekent het verslag alleen als je hiermee akkoord bent. Als een advocaat bij het verhoor zit, zal hij hier ook extra goed op letten.